فرش دستباف کاشان
فرش دستباف کاشان شاید مشهورترین و شناخته شده ترین فرش دستباف ایرانی در بین مخاطبان عام است. طرح لچک و ترنج استاندارد این منطقه به شکلی است که امکان ندارد یک ایرانی این طرح را در زندگی خود ندیده باشد. قالی لاکی رنگ مشهور آن و کپی هایی که از این طرح در فرش دستباف اردکان یزد تولید می شود از دیرباز جزو پرطرفدارترین فرش های دستباف ایرانی بوده اند.
به نقشه ی استاندارد منطقه کاشان، نقشه ترنج و محراب هم گفته می شود و لچک های هر طرف به شکل محرابی زیبا به چشم می آیند. دانشمندان معتقدند این طرح از طرح کلاسیک استفاده شده بر روی قران های چرمی تاریخی گرفته شده است و از دوره صفویه در کارگاه های تولید فرش دست بافت کاشان بکار رفته است.
طرح لچک ترنج یا ترنج محراب نسخه های متعددی دارد و از طرح های کلاسیک فرش کاشان به شمار می رود که اغلب متاثر از طرح های استاد میرزا نصرالله خان نقاش زاده یا سید رضا خان صانعی هستند. گل های بکار رفته در این طرح به گل های شاه عباسی نیز معروف است. طراحان معاصر از جمله آقایان کریم پور ، سید علی صانعی، تقدیسی، حسن معرفتی، محمد سعید، فروزان و … نیز در این سبک به هنرنمایی پرداخته اند.
طرح افشان با گل های شاه عباسی کاشان طرح معروف بعدی این منطقه است . میرزا عباس صنیعی و پسرش حاج محمد صنیعی از طراحان مشهور فرش دستباف کاشان، طرح های افشان را خوب کار کرده اند و از آنها آثاری بر جای مانده که تاکنون نیز بازبافی و تقلید می شود.
پشتی دستباف کاشان مشهور ترین فرش هایی هستند که به عنوان پشتی در ایران استفاده می شوند.
مارک های مشهور کاشان عبارتند از : محمد حسن فرشچی ، قطبی ، شادسر و …
سایر طرح های فرش کاشان عبارتند از : نقشه قابی، نقشه ظل السلطان، نقشه مشمایی، نقشه بته سراسر، نقشه محتشم، شکارگاه، نقشه حاج خانومی، نقشه محرابی، نقشه های تصویری و …
قیمت فرش دستباف کاشان
قیمت فرش دستباف کاشان را باید در دو دسته ی فرش پشمی و فرش کرک بررسی کرد. قیمت و کیفیت به نسبه مناسب این فرش عامل اصلی نفوذ این طرح در زندگی مردم است. اگر در خرید خودرو، خودروی پراید گزینه اول و آخر قشر ضعیف است، قالی پشمی کاشان یا پشمی اردکان نیز در فرش دستباف انتخاب پایه ای خانه دار ایرانی است. گره نامتقارن فارسی تک خفت و رج شمار بین 27 تا 32 در فرش های پشمی کاشان و اردکان وجود دارد. گره فارسی این فرش ها نرمی بیشتری در زیر پای فرد استفاده کننده ایجاد می کند و به همین دلیل بعد از قالی های بته ساروق، دومین گزینه برای فرش کردن مساجد اغلب این سبک فرش به شمار می رود. به قیمت سال 1400 قیمت فرش پشمی نوی کاشان متر مربعی 4 تا 5 میلیون تومان است. (رنگ کرم گرانتر از رنگ لاکی است)
در فرش کرک کاشان و اردکان رج شمار بالا می رود و بین 32 تا 40 رج بافت استفاده می شود و معمولا با گل ابریشمی فرش هایی نفیس تر تهیه می شود. به قیمت سال 1400 قیمت فرش کاشان نوی کرک متر مربعی 8 تا 10 میلیون تومان است.
قالی های دستباف با طرح های تصویری کاشان
این طرح ها که نقشه آنها سرتاسری است، در کاشان سابقه زیادی دارد و برخی از آنها به ویژه از دوره قاجاریه و پس از آن در موزه ها و مجموعه های خصوصی زینت بخش است. در دوره معاصر نیز خانواده افسری به ویژه مرحوم استاد سید محمد افسری و مرحوم سید نظام الدین افسری و کسانی چون کاشف و محمد آقا قاسمی و استاد محمد سعید بدین طرح ها پرداخته اند. معروف است که مادر و خواهران افسری از روی کارت پستال های منظره به بافت فرش اقدام می کردند. این فرش ها معمولا در حدود 90 رج بافت دارند و با توجه به ذهنی بافی بدون استفاده از کامپیوتر و نقشه، فوق العادگی این کار قابل تصور است. (دو نمونه از این تابلوهای منظره در کلکسیون فرش آل احمد موجود است.)
این طرح ها که به مینیاتوری یا نگاه گری نیز معروف اند به چند دسته تقسیم می شوند که در ادامه خواهد آمد.
نقشه منظره ای: در این طرح ها منظره ای از طبیعت یا صحنه ای از مجالس مذهبی یا بزم و مهمانی یا رزم و … به شیوه روایتگری ترسیم می شود که ضمن آن معمولاً نماد یا تصویر یک یا چند شخصیت تاریخی یا مذهبی نیز وجود دارد . از این نمونه طرح های بافته شده در کاشان، در موزه های مختلف وجود دارد. این طرح ها در فرش دستباف کاشان به دورنما نیز معروف اند.
شمایلی: در این طرح ها شمایل اولیای دینی و شخصیت های مذهبی براساس ذهنیت طراح – یا ویژگی های مشهور- بدون آنکه تصویر واقعی باشد، در داخل متن قرار دارد که بعضاً با یک حاشیه احاطه شده است. در این طرح ها به تناسب از نوشتار فارسی یا عربی بر پایه متن مورد نظر،استفاده می شود.
چهره ای: در این طرح ها چهره یک نفر براساس عکس یا تصویر واقعی او تهیه و بافته می شود. در این زمینه در سال ۱۳۵۰ تصویر بسیاری از سران حکومت ها با سفارش دربار رژیم گذشته به دست برادران افسری تهیه و بافته شد. در حال حاضر نیز سفارش هایی در این خصوص طراحی و تهیه می گردد.
